- Κοκτό, Ζαν
- (Jean Cocteau, Μεζόν, Λαφίτ 1889 – Μιλί-λα-Φορέ, Παρίσι 1963). Γάλλος ποιητής, θεατρικός συγγραφέας, σκηνοθέτης του κινηματογράφου, σεναριογράφος και σκιτσογράφος. Υπήρξε πρωτοπόρος του κινήματος του υπερρεαλισμού, χαρακτηριστικός εκπρόσωπος μιας γενιάς καλλιτεχνών οι οποίοι, αν και σκεπτικιστές απέναντι στην ποίηση, δεν παρέλειπαν να τη χρησιμοποιούν ως μέσο μιας εκκεντρικής και μόνο κατά διαστήματα απαλλαγμένης από την επιδειξιομανία σκέψης.
Στις ποιητικές συλλογές του ο Κ. επηρεάστηκε από τον Ροστάν, αλλά σύντομα, όπως φαίνεται στο Ακρωτήριο της Καλής Ελπίδας (1918), στράφηκε σε νέες λογοτεχνικές τάσεις (Απολινέρ, Ζακόμπ). Το ενδιαφέρον του στράφηκε κατόπιν προς τον κόσμο της μουσικής και εκφράστηκε με λιμπρέτα για μπαλέτο (Parade, που παρουσιάστηκε το 1917 από τα ρωσικά μπαλέτα του Ντιαγκίλεφ με χορογραφίες του Μασίν, σκηνικά και κοστούμια του Πικάσο και μουσική του Σατί και αποτέλεσε μεγάλο καλλιτεχνικό γεγονός· Το βόδι επάνω στη στέγη, που πρωτοπαρουσιάστηκε ως φάρσα το 1920 και ως μπαλέτο το 1924· Οι παντρεμένοι του πύργου του Άιφελ, το 1921). Στο έργο του Το επαγγελματικό μυστικό (1922) ο Κ. επιχείρησε μια στροφή στα κλασικά λογοτεχνικά πρότυπα, αλλά με νέο πνεύμα. Στα ποιήματα του Γρηγοριανού μέλους (1923), η τάση αυτή εκφράστηκε με μια γλώσσα που βρίσκεται πολύ κοντά στα ανθρώπινα συναισθήματα. Μετά τον θάνατο (1923) του νεαρού Ραντιγκέ, τον οποίο ο ίδιος είχε ανακαλύψει και είχε βοηθήσει να αναδειχθεί, ο Κ. έζησε μια περίοδο ψυχικής αναταραχής. Κατέφυγε στο όπιο και βίωσε μια θρησκευτική κρίση. Είχε εκδώσει στο μεταξύ κάποια μυθιστορήματα, όπως Ποτομάκ (1919), Θωμάς ο απατεώνας (1923), Τα τρομερά παιδιά (1929) κ.ά. Ασχολήθηκε κυρίως με το θέατρο, αρχικά με μια σειρά διασκευών αρχαίων μύθων: Αντιγόνη (1922), Ορφέας (1926), Οιδίπους τύραννος (1928), γραμμένο για τον Στραβίνσκι, ο οποίος το μελοποίησε, αφού μεταφράστηκε στα λατινικά, και Η καταχθόνια μηχανή (1934).
Ο Κ. συνδύασε την αναζήτηση νέων εκφραστικών τρόπων με τη χρησιμοποίηση των παραδοσιακών θεατρικών μέσων και επιβλήθηκε κυρίως με έργα όπως Οι τρομεροί γονείς (1938) και Η γραφομηχανή (1941). Αξιόλογα επίσης είναι τα έργα του Η ανθρώπινη φωνή (Κομεντί Φρανσέζ, 1930), που μελοποίησε ο Πουλένκ το 1959, καθώς και άλλοι μονόλογοι και μονόπρακτα, που συγκεντρώθηκαν στο Θέατρο Τσέπης (1949). Η πρώτη του εμφάνιση στον κινηματογράφο πραγματοποιήθηκε με την ταινία Το αίμα ενός ποιητή (1930), ένα από τα πιο τολμηρά έργα του πρωτοποριακού κινηματογράφου. Από τις ταινίες του, οι οποίες ξεχωρίζουν ακόμη και σήμερα για την πείρα και την ευαισθησία του δημιουργού, καλύτερες θεωρούνται Η ωραία και το τέρας (1946), Οι τρομεροί γονείς (1948), Ο δικέφαλος αετός (1948, από ένα δικό του δράμα του 1946) και Ορφέας (1950). Έγραψε επίσης σενάρια για πολλές ταινίες άλλων σκηνοθετών. Το 1955 έγινε μέλος της Γαλλικής Ακαδημίας και το 1956 ασχολήθηκε με τη ζωγραφική διακόσμηση ενός παρεκκλησίου και μιας αίθουσας δημαρχείου στο Βιλφράνς-σιρ-Μερ.
Ο ποιητής, πεζογράφος, θεατρικός συγγραφέας και σκηνοθέτης Ζαν Κοκτό.
Dictionary of Greek. 2013.